Planned obsolescence to strategia przemysłowa, która ogranicza cykl życia urządzenia elektronicznego do bardzo konkretnego i dość krótkiego okresu
Planned lub planned obsolescence to proces, w którym urządzenie elektroniczne (smartfon, komputer, tablet, sprzęt AGD) staje się niezdatne do użytku lub po prostu psuje się po kilku latach od zakupu lub wprowadzenia na rynek.
Termin "planowana przestarzałość" trafił na pierwsze strony gazet szczególnie w ostatnich latach, odkąd urządzenia elektroniczne stały się wszechobecne w naszym życiu. Coraz częściej zdarza się, że zmywarka lub pralka zaczyna wykazywać oznaki awarii po pierwszych trzech lub czterech latach użytkowania. A w międzyczasie nowe modele z nowymi technologiami sprawiły, że nasz sprzęt AGD stał się zbyt stary, aby go naprawiać. Rozwiązaniem jest zakup nowego urządzenia, które zastąpi stare (nawet jeśli ma tylko trzy lub cztery lata).
To samo dzieje się ze smartfonami, komputerami i tabletami. Kiedy kupujemy telefon komórkowy, po kilku latach jego wydajność zaczyna się pogarszać, nie są już wydawane aktualizacje bezpieczeństwa, a przede wszystkim staje się on technologicznie stary (nie jest przypadkiem, że za każdym razem, gdy pojawia się nowa wersja mobilnego systemu operacyjnego, Google i Apple decydują się nie wspierać starszych modeli). Ponownie mamy tu do czynienia z przypadkiem planowanego lub zaprogramowanego starzenia się
Po co jest planowane starzenie się
Planowane starzenie się to nic innego jak strategia przemysłowa stworzona po to, aby zapewnić, że popyt na urządzenia elektroniczne nigdy nie zawiedzie. Gdyby smartfon lub sprzęt AGD działał bez zarzutu przez piętnaście lat, wiele firm zamknęłoby się w ciągu kilku miesięcy z powodu braku pracy. A planowe starzenie się jest obecne nie tylko w świecie elektroniki, ale także w modzie i wielu innych branżach. W dużej mierze winny jest postęp technologiczny: co miesiąc pojawiają się nowe odkrycia naukowe, które w ciągu kilku lat wpłyną na produkcję smartfonów, komputerów, ale także ubrań i traktorów.
Kiedy powstało pojęcie planowanego starzenia się
Chociaż termin planowanego starzenia się został już wyklarowany przez branżę, wiele firm woli mówić o "cyklu życia produktu" niż o planowanym starzeniu się. Pomimo różnych możliwych niuansów, koncepcja jest zawsze taka sama: po kilku latach urządzenie elektroniczne staje się praktycznie bezużyteczne.
Jeśli myślisz, że planowe starzenie się jest strategią przemysłową stosowaną dopiero w ostatnich latach, to niestety jesteś w błędzie. Termin ten został po raz pierwszy użyty w 1924 roku, kiedy to producenci żarówek stworzyli kartel Phobos, aby zdecydować, że żarówki nie powinny działać dłużej niż 1000 godzin. Podobną decyzję podjęto kilka lat później, aby "osłabić" wytrzymałość nylonu, tkaniny, z której produkuje się damskie pończochy. Tkanina stworzona w laboratorium była tak mocna, że przemysł pończoszniczy przestawał istnieć. W latach Wielkiego Kryzysu w USA zdecydowano, że przedmioty nie powinny mieć bardzo długiego cyklu życia, aby stymulować konsumpcję krajową.
Od lat 2000 termin ten coraz częściej kojarzony jest ze światem komputerów i elektroniki. W niektórych przypadkach doprowadziło to do pozwów zbiorowych ze strony konsumentów przeciwko firmom produkującym urządzenia, które są winne wytwarzania urządzeń o bardzo krótkim cyklu życia.